İlber Ortaylı, Türk tarihine damga vuran bir isim olarak sadece akademik başarılarıyla değil, renkli kişisel yaşamı ve kültürel katkılarıyla da ön plana çıkıyor. Bu yazıda, Ortaylı’nın hayatı, eğitimi, kariyeri, kişisel tutkuları ve aldığı ödüllerle dolu zengin bir yaşamını ele alacağım.
İlber Ortaylı’nın Yaşamı ve Eğitim Hayatı
İlber Ortaylı, 21 Mayıs 1947 tarihinde Avusturya’nın Bregenz şehrinde dünyaya geldi. Doğumu, Kırım Tatarı bir ailenin çocuğu olarak, ailesinin Avrupa’dan Türkiye’ye göç ettiği bir döneme denk gelir. Ortaylı’nın eğitim serüveni, İstanbul Avusturya Lisesi’nde başladı ve 1965 yılında Ankara Atatürk Lisesi’nden mezun oldu.
1981 yılında evlendiği Dr. Talip Özdolay’ın kızı Ayşe Özdolay ile olan evliliğiyle aile kuran Ortaylı, bu birliktelikten Tuna adında bir kızı olduğunu belirtmiştir. Ancak, bu evlilik 1999 yılında sona ermiştir.
1970 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun olan Ortaylı, bu dönemde alanının önde gelen isimlerinden eğitim aldı. Şerif Mardin, Halil İnalcık, Mümtaz Soysal, Seha Meray gibi isimler, Ortaylı’nın akademik hayatındaki önemli mentörler arasında yer aldı.
İlber Ortaylı’nın ilginç bir tutkusu, çocukluğundan beri büyük bir özenle biriktirdiği minyatür otomobil koleksiyonudur. Evinde binlerce farklı modelde otomobil bulunmaktadır. Bu koleksiyon, sadece bir hobi değil, aynı zamanda onun sanatı ve estetiğe duyduğu özel bir ilgiyi yansıtıyor. Her bir minyatür, tarihi ve kültürel bir değeri temsil eden özel bir parça gibi Ortaylı’nın koleksiyonunda yer alıyor.
İlber Ortaylı’nın Akademik Kariyeri
Viyana Üniversitesi’nde Slav ve Doğu Avrupa dilleri üzerine eğitim gören Ortaylı, yüksek lisans çalışmasını Chicago Üniversitesi’nde Halil İnalcık ile birlikte tamamladı. “Tanzimat sonrası mahallî idareler” ve “Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman nüfusu” başlıklı tezleriyle Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde doktor ve doçent unvanlarını kazandı.
1982 yılında üniversitelere uygulanan siyasi yaptırımlara tepki olarak görevinden istifa eden Ortaylı, bu dönemde dünyanın çeşitli ülkelerinde dersler verdi. Viyana, Berlin, Paris, Princeton, Moskova gibi önemli merkezlerde öğrencilerle buluştu.
1989’da Türkiye’ye dönerek profesörlük unvanını kazandı ve 1989-2002 yılları arasında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İdare Tarihi Anabilim Dalı Başkanlığı’nı üstlendi.
İlber Ortaylı’nın kariyerindeki çeşitlilik sadece akademik değil, aynı zamanda kültürel görevlerle de belirgin. 2005 yılında Topkapı Sarayı Müzesi Müdürü olarak atanmış ve yedi yıl bu görevde kalmıştır. 2012 yılında emekli olana kadar Ayasofya Müzesi Müdürlüğü’nü üstlenmiştir.
İlber Ortaylı’nın Dil Bilgisi ve Kariyer İlerleyişi
Ortaylı, dil bilgisiyle de ön plana çıkıyor. İleri seviyede Almanca, Rusça, İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Farsça ve iyi seviyede Latince bilmektedir. Bu dil bilgisi, uluslararası alanda önemli bir akademisyen ve kültür elçisi olmasına katkı sağlamıştır.
Eserleri arasında Osmanlı Tarihinde Aile, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Yerel Yönetimler, Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfusu gibi önemli çalışmalar bulunmaktadır. Bu eserleri, Türk tarihine ve Osmanlı araştırmalarına önemli katkılarda bulunan değerli kaynaklar arasında sayılır.
İlber Ortaylı, tarih ve kültür konularında geniş kitlelere ulaşan televizyon programlarıyla da tanınır. TRT, NTV, Bloomberg HT gibi kanallarda “İlber Ortaylı ile” adlı belgesel programı ve “İlber Ortaylı ile tarih dersleri” gibi içeriklerle izleyiciyle buluştu.
Ayrıca, Milliyet gazetesinde pazar günleri yazdığı makaleleri, Atlas Tarih ve Doğu Batı dergilerindeki yazıları ile geniş bir okur kitlesine sesleniyor. Yazıları, sadece akademik değil, aynı zamanda geniş bir halk kitlesi tarafından da ilgiyle takip ediliyor.
İlber Ortaylı’nın Aldığı Ödüller
2001 Aydın Doğan Ödülü : İlber Ortaylı, Osmanlı Tarihinde Aile isimli eseri ve genel olarak tarih alanında yaptığı çığır açan çalışmaları nedeniyle 2001 yılında Aydın Doğan Ödülü’ne layık görülmüştür. Bu ödül, Türkiye’deki birçok alanda öne çıkan isimlere verilen prestijli bir ödüldür ve Ortaylı’nın tarihçilikteki etkileyici başarılarını tescillemiştir.
2006 Akdeniz Festivali Ödülü: İtalya’nın Lazio bölgesi tarafından başlatılan Akdeniz Festivali, toplumsal ve kültürel tarih alanındaki katkıları için İlber Ortaylı’ya 2006 yılında “Avrupa ile Akdeniz arasında Lazio” ödülünü takdim etmiştir. Bu ödül, Ortaylı’nın sadece Türkiye’de değil, uluslararası alanda da etkileyici bir tarihçi olarak tanındığının bir göstergesidir.
2017 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı tarafından her yıl verilen Kültür ve Sanat Büyük Ödülü, İlber Ortaylı’ya 2017 yılında takdim edilmiştir. Bu ödül, Ortaylı’nın tarih ve kültür alanındaki olağanüstü katkılarını vurgulamakta ve Türkiye’nin kültürel mirasının korunması ve geliştirilmesine olan uzun süreli hizmetini onurlandırmaktadır.
Diğer Onurlar ve Üyelikler: İlber Ortaylı, Türk Tarih Kurumu Şeref üyeliği ile onurlandırılmış, Uluslararası Osmanlı Etütleri Komitesi yönetim kurulu üyesi olarak seçilmiş ve Avrupa İranoloji Cemiyeti ile Avusturya-Türk Bilimler Forumu üyeliği gibi prestijli görevlere atanmıştır. Bu üyelikler, Ortaylı’nın ulusal ve uluslararası düzeyde tanınmış bir akademisyen ve kültür elçisi olarak değerini pekiştirmektedir.İlber Ortaylı, sadece ödüllerle değil, aynı zamanda yaptığı konferanslar, seminerler, yazıları ve televizyon programları aracılığıyla geniş kitlelere ulaşarak tarih ve kültür bilincini artırmıştır. Yazıları, Milliyet gazetesindeki köşe yazılarından başlayarak, Atlas Tarih ve Doğu Batı dergilerine kadar uzanır. Ayrıca, NTV ve Bloomberg HT’deki tarih programları, Ortaylı’nın tarih ve kültür konularındaki derin bilgisini geniş bir izleyici kitlesiyle buluşturmuştur.
İlber Ortaylı’nın hayat hikayesi, sadece tarihle değil, aynı zamanda insanın merakını ve tutkularını keşfetme arzusunu da anlatıyor. Akademik başarıları, kültürel katkıları ve renkli kişisel yaşamıyla Türkiye’nin sevilen entelektüellerinden biri olan Ortaylı, bilgi birikimi ve özgün bakış açısıyla gelecek nesillere ilham olmaya devam edecek gibi görünüyor.
