Öncelikle mental sağlık çok kapsamlı bir konu olsa da ben sizlere stres hakkında bir yazı yazmak istedim. Bunun sebebi ise çoğumuz günlük hayatımızda stres ile başa çıkmaya çalışıyoruz. Bu durum bazen insanı zor duruma sokabiliyor, sizlere bir nebze de olsa yardımcı olabilmek için yazıma başlıyorum.
Stres
Vücudun bir durum veya olaya uyum sağlamak için verdiği doğal bir tepkidir. Bu tepki, çevresel değişikliklere veya taleplere cevap verme sürecinde ortaya çıkar. Hayatımızın bir parçasıdır ve birçok durumda normal ve işlevsel bir reaksiyondur.
Stres çeşitli sebeplerle ortaya çıkabilir.
Örnek olarak;
- İş yerindeki yüksek beklentiler
- Sınavlara hazırlanma süreci.
- Önemli kararlar alma durumlar.
- Finansal zorluklar.
- Aile içi ilişkilerde yaşanan sorunlar.
- Trafikte sıkışıp kalmak
Bu gibi durumlar hayatımızda strese sebebiyet verebilir.
Stres, bedensel, zihinsel ve duygusal tepkileri içerir. Vücut, “savaş ya da kaç” tepkisi olarak da bilinen “sistemik stres tepkisi”ni tetikler. Bu tepki, bir tehlike algılandığında bedenin kendini koruma mekanizmasıdır ve hızlı bir şekilde harekete geçmesini sağlar. Kalp hızı artar, solunum hızı değişir, kaslar gerilir ve vücut enerjiyi ihtiyacı olan bölgelere yönlendirir.
Stresin 3 farklı tipi vardır. Bunlar;
Akut Stres
Kısa süreli ve hızlı bir reaksiyondur. Örneğin, bir sınav öncesinde duyulan heyecan veya aniden ortaya çıkan bir tehlike durumunda yaşanan tepkiler akut stres örnekleridir. Akut stres durumunda vücut, kısa süreli olarak bu tepkiyle başa çıkmaya çalışır ve stres faktörü ortadan kalktığında vücut rahatlar.
Kronik Stres
Kronik stres, Akut strese nazaran daha uzun süre devam eder yani akut stres süresi arttığında endişe durumları daha da artar ve kronik strese sebebiyet verir veya sürekli tekrarlayan stres faktörlerinin oluşturduğu sürekli baskı ve gerginlik durumunu ifade eder. Bu durum vücutta aşırı yüklenmeye ve yıpranmaya neden olabilir.
Trajik Stres
Trajik stres, kişinin ciddi bir travmatik olayla karşılaştığı durumları ifade eder. Bu tür olaylar, ölüm, kazalar, şiddet gibi şiddetli etkiler bırakmış olan durumlar olabilir. Trajik stres, genellikle kişinin olayın etkisi altında kalarak travmanın yarattığı duygusal zorluklarla başa çıkma sürecini kapsar. Bu durum, posttravmatik stres bozukluğu (PTSD) gibi ciddi psikolojik reaksiyonlara yol açabilir.
Posttravmatik Stres Bozukluğu
Posttravmatik stres bozukluğu (PTSD), travmatik bir olayın ardından yaşanan yoğun ve uzun süreli stres reaksiyonunu ifade eden bir psikolojik durumdur. Bu olaylar ölüm, kazalar, cinsel saldırı, savaş gibi kişinin güvenliğini tehdit eden veya şiddet içeren deneyimleri içerebilir. PTSD, bu tür olayların etkisi altında kalan bireylerde tekrarlayan kabuslar, panik ataklar, anıların sürekli zihinde canlandırılması, kaçınma davranışları gibi semptomlarla kendini gösterebilir.
Stresin Olumsuz Etkileri
Stresin etkileri kişiden kişiye farklı şekilde yansıyabilir ve bazı insanlar stresli durumlarla daha iyi başa çıkabilirken, diğerleri daha fazla zorlanabilir. Sağlıklı başa çıkma mekanizmalarını geliştirmek, stresle başa çıkma sürecini destekler ve yaşam kalitesini artırır.
- Fiziksel Sağlık Üzerinde Etkileri:
Kronik kaygı, bedeni sürekli olarak uyarır ve stres hormonlarının düzenli olarak salınmasına neden olur. Bu durum, kalp hızının artmasına, kasların gerginleşmesine ve solunumun hızlanmasına yol açabilir. Uzun süreli stres ve kaygı, kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, sindirim problemleri ve bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi fiziksel sağlık sorunlarına yol açabilir.
- Zihinsel Sağlık Üzerinde Etkileri:
Kronik kaygı, zihinsel yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü ve hafıza problemlerine neden olabilir. Ayrıca, anksiyete bozuklukları ve depresyon gibi zihinsel sağlık sorunlarının riskini artırabilir.
- İlişkileri Etkilemesi:
Kronik kaygı, ilişkilerde gerginliklere ve iletişim sorunlarına yol açabilir. Kaygı yaşayan kişiler, çevrelerindeki insanlarla ilişkilerini korumakta zorlanabilir ve sosyal çevrelerini daraltabilirler.
Nasıl başa çıkılır?
Sağlıklı bir yaşam tarzı stres ile başa çıkmak için güçlü bir adımdır.
Sağlıklı yaşam tarzı, düzenli olarak sağlığımıza özen göstermek ve iyi yaşam alışkanlıkları geliştirmek anlamına gelir. Sağlıklı yaşam tarzı, stresle başa çıkmanın ve genel sağlığın korunmasının önemli bir parçasıdır.
- Düzenli Egzersiz Yapmak
Fiziksel aktivite, stresle mücadelede ve stres hormonlarının azaltılmasında önemli rol oynar. Düzenli egzersiz yapmak, vücudu rahatlatır, endorfin adı verilen doğal mutluluk hormonlarının salınımını artırır ve stresle başa çıkmada yardımcı olur.
- Dengeli Beslenmek
Sağlıklı ve dengeli beslenme, vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri almasını ve enerji seviyelerini dengede tutmasını sağlar. Stres dönemlerinde, beslenme düzenine dikkat etmek ve sağlıklı besinleri tercih etmek, vücudun stresle başa çıkmasına yardımcı olur.
- Yeterli Uyku Almak
Uyku, vücudun ve zihnin yenilenmesi ve dinlenmesi için önemlidir. Yeterli uyku almak, stres düzeylerini düşürerek zihinsel netliği artırır ve stresle başa çıkma becerilerini güçlendirir.
- Stres Yönetimi
Stresle başa çıkmak için etkili yöntemler geliştirmek, sağlıklı yaşam tarzının bir parçasıdır. Meditasyon, mindfulness ve diğer rahatlama teknikleri, stresi azaltmak için kullanılan yaygın yöntemlerdir.
- Sigara ve Alkol Tüketiminden Kaçınmak
Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi, stres düzeylerini artırabilir ve sağlığı olumsuz etkiler. Bu nedenle, sigara ve alkol tüketiminden kaçınmak, sağlıklı bir yaşam tarzını destekler.
- Sosyal Bağlantılar Kurmak
Sosyal destek sistemleri, stresle başa çıkmada önemli bir rol oynar. Güçlü sosyal bağlantılar kurmak, duygusal destek ve paylaşım imkanı sağlayarak stresi azaltır.
- Hobiler ve Rahatlama Aktiviteleri
Hobiler ve rahatlama aktiviteleri, stresle başa çıkmada ve zihni sakinleştirmede etkili yöntemlerdir. Kitap okumak, müzik dinlemek, doğada yürüyüş yapmak gibi aktiviteler, stresi azaltmada yardımcı olabilir.
Her bireyin yaşam tarzı farklılık gösterebilir ve kişisel ihtiyaçlar doğrultusunda uyarlanmalıdır. Sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları edinmek ilk başta zor gelebilir fakat hayatınızın içine aldığınızda, sürdürülebilir sonuçlar elde etmenize yardımcı olur.
Aynı zamanda çevremizden ve profesyonellerden de destek alabiliriz;
- Duygusal Destek
Sosyal destek, zor zamanlarda duygusal destek ve anlayış sağlar. Güvendiğimiz insanlarla konuşmak, hislerimizi paylaşmak ve anlatmak stres düzeyini azaltır.
- Fiziksel Destek
Sosyal destek, günlük yaşamda pratik yardım sağlayabilir. Örneğin, Spor yapmak, ev işlerinde yardım istemek veya bakım sağlamak gibi fiziksel destek, stresle başa çıkmada etkili olabilir.
- Danışmanlık ve Rehberlik Desteği
Destek sistemleri, danışmanlık ve rehberlik sağlayarak stresli durumlarla başa çıkmada yardımcı olabilir. İyi niyetli ve yol gösterici tavsiyeler, yeni bir bakış açısı stresle başa çıkmada etkili olabilir.
- Azalmış İzolasyon
Sosyal bağlantılar kurmak, izolasyon hissini azaltır ve kişinin yalnız hissetmesini önler. Sosyal olarak etkileşimde bulunmak, zihinsel sağlık üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir. Destekleyici ilişkiler, stresle baş etme becerilerini güçlendirir ve kişinin yaşam olaylarına daha esnek ve olumlu bir şekilde tepki vermesine yardımcı olur.
Aynı zamanda mindfulness ve meditasyonda stresle başa çıkmak için birebir bir yöntemdir.
Mindfulness ve Meditasyon
Mindfulness
Farkındalık ve şimdiki anın bilincinde olma durumudur. Meditasyon ise zihni sakinleştirme ve odaklama pratiğidir. Her ikisi de stresle başa çıkmak ve zihni rahatlatmak için etkili araçlar olarak kabul edilir.
Mindfulness, dikkati şimdiki anın deneyimlerine getirerek, geçmişteki düşünceler veya gelecekteki kaygılar üzerinde odaklanmayı azaltır. Zihni sürekli dolaşan düşüncelerden sakinleştirerek, mevcut anın farkındalığını artırır. Bu sayede, zihin daha az karmaşık ve daha sakin hale gelir.
Meditasyon
Düzenli bir şekilde pratik edildiğinde zihni sakinleştirir ve insana huzur kazandırır. Meditasyon, odaklanmak için bir nesne veya nefes alışverişini kullanarak zihni meşgul düşüncelerden arındırma yöntemi olarak uygulanır. Bu süreçte, kişi zihinsel gürültüden uzaklaşır ve içsel huzuru keşfeder.
Mindfulness ve Meditasyon
Stresi azaltmada ve kaygı düzeyini düşürmede etkili araçlardır. Düzenli mindfulness ve meditasyon yapıldığında stres hormonlarının azalmasına, kalp hızının düşmesine ve kasların gevşemesine yardımcı olabilir. Ayrıca, zihni sakinleştirerek daha net ve odaklı olmayı sağlar.
Profesyonel terapistler tarafından uygulanan “Mindfulness Temelli Stres Azaltma (MTSA)” programları, stresle başa çıkmada etkili olduğu bilinen yapılandırılmış mindfulness ve meditasyon pratiği sunar.
Olumlu Düşünce ve Öz Bakım
Biraz optimist olalım Olumlu Düşünce ve Öz Bakım hakkında konuşalım isterim.
Olumsuz durumları daha olumlu bir perspektiften ele almayı ve iyimser bir bakış açısı geliştirmeyi içerir. Kendimize iyi bakmak ise fiziksel, zihinsel ve duygusal ihtiyaçlarımıza özen göstermek ve kendimizi sevmeyi içerir. Olumlu düşünce ve öz bakım, stresle başa çıkmada etkili stratejilerdir.
Olumlu Düşünce
Olumsuz durumlarla karşılaştığımızda, olumsuz düşünce kalıpları geliştirebiliriz. Bu düşünce kalıpları, stres düzeyini artırabilir ve insanı olumsuzluğa düşürebilir. Olumlu düşünce, bu olumsuz düşünce kalıplarını fark etmek ve değiştirmek anlamına gelir.
Olumlu düşünce, şu şekilde uygulanabilir:
- Olumsuz Düşünceleri Fark Etme: Kendimize olumsuz düşünceleri fark etmeyi öğrenmek, bu düşüncelerin neden kaynaklandığını anlamamıza yardımcı olur.
- Olumsuz Düşünceleri Değiştirme: Olumsuz düşünceleri pozitif veya daha dengeli düşüncelerle değiştirmek, stresi azaltır ve duygusal dengemizi korur.
- Olumlu Olma Alıştırmaları: Olumlu düşünceyi desteklemek için günlük olarak olumlu olma alıştırmaları yapmak, olumlu bir zihin durumunu sürdürmeye yardımcı olur.
Öz Bakım
Öz bakım, kendimize iyi bakmak ve fiziksel, zihinsel ve duygusal ihtiyaçlarımıza özen göstermek anlamına gelir. Stresle başa çıkmak için kendimize zaman ayırmak ve psikolojimize iyi geleceğini düşündüğümüz aktiviteleri yapmak önemlidir.
Öz bakımı destekleyen stratejiler şunlardır:
- Düzenli Uyku
- Sağlıklı Beslenme
- Fiziksel Aktiviteler
- Hobiler ve Zevkler
- Sosyal Bağlar
Kendimize iyi bakmak, stresi azaltır ve genel yaşam kalitesini artırır. Kendinize en uygun olan stratejileri keşfetmek ve düzenli olarak uygulamak, stresle başa çıkmada size yardımcı olur.
Son olarak benden bir tavsiye kendinizi ne koşulda hangi durumda olursanız olun sevin ve kendinize kucak açın, derin derin nefes alın, yazdıklarımı teoriden uygulamaya geçirmeye çalışın. Başardığınızda oluşan farkı sizler de göreceksiniz.
Diğer yazılarımda görüşmek dileğiyle.
